Grote projecten

Doel
Het doel van het project (2009) is het realiseren van een nieuw station en het aanpassen van aansluitende (spoor) infrastructuur om de volgende doelen te verwezenlijken:

1. De barrièrewerking die ontstaat door de fysieke spoorinfrastructuur ter plaatse van het station Ede-Wageningen, het SOMA- en ENKA-terrein, en die indirect ontstaat door de geluidsschermen, te verminderen.
2. De voorzieningen voor de verschillende vervoersmodaliteiten, de toegankelijkheid daarvan en de kwaliteit van de overstap tussen de verschillende modaliteiten te verbeteren.
3. Het station plus de directe omgeving als visitekaartje voor Ede op te waarderen en het daarmee creëren van een aantrekkelijke vestigingsplaats voor wonen en bedrijvigheid.
4. Een station te realiseren dat een logisch en duidelijk centrum is in het stedenbouwkundige en infrastructurele plan voor de wijdere omgeving van Ede-Oost, waardoor de genoemde kwadranten rondom het station beter met elkaar worden verbonden.
5. Het project te realiseren binnen de vastgelegde kaders: doelstellingen, subsidiecondities, scope, budget, planning en samenwerking.

Stand van zaken
Voor het project Spoorzone Ede is een gemeenschappelijke projectorganisatie ingericht met medewerkers van de gemeente Ede, NS en ProRail. Deze organisatie werkt volgens afspraken over samenwerking die in de subsidiebeschikkingen en (samenwerkings- en project) overeenkomsten zijn vastgelegd.
Het inpassen van PHS en de voortijdig beëindigde aanbesteding in 2018 leidden er ook toe dat andere onderdelen afzonderlijk en/of vooruitlopend zijn uitgevoerd. Het gaat dan in hoofdzaak om het deel Westelijke Spoorzone, met de afronding/oplevering van twee tunnels en openbare ruimte, in 2016.

De realisatie van de OV-knoop is verdeeld over verschillende contracten. Na het voortijdig beëindigen, eind 2018, van de eerste aanbestedingsprocedure voor het spoorse contract, heeft het Bestuurlijk Overleg Spoorzone Ede besloten tot een nieuwe aanbestedingsprocedure. In het besluit is aangegeven dat de significante financiële effecten, voortvloeiende uit de vertraging als gevolg van het afbreken, zo veel mogelijk beperkt moeten worden. Het projectmanagementteam is aan de slag en op zoek gegaan naar een aanpak om de kans op een geslaagde aanbesteding te optimaliseren en naar (besparing)mogelijkheden om de gevolgschade zoveel mogelijk te beperken. Dat heeft geleid tot een aantal aanpassingen in het ontwerp en een andere aanbestedingsaanpak.

In 2019 werd duidelijk dat de PHS-dienstregeling uit 2013, waar het infra-ontwerp van het station op gebaseerd was, niet paste op de beoogde spoorinfrastructuur. De opdrachtgever voor het PHS (ministerie I&W) heeft verzocht ook hier alternatieven te onderzoeken, waarbij eveneens zoveel mogelijk gezocht is naar kostenreductie. Dankzij intensieve samenwerking tussen betrokken partijen is het gelukt om een alternatief (railverkeertechnisch) ontwerp te ontwikkelen, dat begin 2020 goedgekeurd is. Hiermee is ook een keuze gemaakt voor het dienstregelingsmodel, i.c. alternatief '6/4' zonder sprinter Utrecht – Ede v.v.

Het spoorse contract - Contract 1
Begin april 2021 is het spoorse contract gegund aan de aannemerscombinatie EdesPoort (Van Hattum en Blankevoort, VolkerRail en Van Wijnen). Al vrij snel bleken er twee uitdagingen:

• Windbelasting en de toepasbaarheid van hout (Accoya). De aannemer heeft, in nauwe samenwerking met het projectteam en begeleiding vanuit het Kwaliteitsteam, voor deze zaken oplossingen gevonden, waarbij zowel de esthetische kwaliteit als het onderhoud gewaarborgd is. Met name de detaillering van de knooppunten, waar de kapdelen bevestigd worden aan de kolommen, is daarbij zo complex gebleken dat gesproken mag worden van een zeer bijzondere prestatie.
• In januari 2022 heeft de RVO de aangevraagde ontheffing wet Natuurbescherming verleend. De aanpassing was noodzakelijk als gevolg van het onverwachts aantreffen van de zandhagedis. Met het verkrijgen van de ontheffing was de voortgang veiliggesteld en zijn hoge kosten, als gevolg van het stil moeten leggen van het project, voorkomen.

De ontheffing is verleend onder voorwaarde van een ruimhartige compensatie van nieuwe habitat, waar het projectteam (i.c. gemeente Ede en ProRail) invulling aan geeft. In 2023 werd duidelijk dat een terrein ten noordoosten van de Valleilijn richting Braamhorst als compensatiegebied wordt ingericht.

• Het aantreffen van de zandhagedis heeft effect gehad op de uitvoering van de werkzaamheden. Eén daarvan was dat het langzaam-verkeer-viaduct, in plaats van in augustus 2022, in juli 2023 in gebruik is genomen. De spoorwegovergang Sysselt is permanent gesloten voordat het viaduct beschikbaar was.
• Een groot issue in 2022 was de materiaalschaarste als gevolg van afgeschaalde productie door covid en de Oekraïne oorlog. Met het aanpassen van de opdracht van de ProRail-taskforce - in beeld brengen van de effecten en financiële consequenties - naar een actieve sturende rol, is bewerkstelligd dat de grote buitendienststelling voor het plaatsen van de perrontunnel en de ombouw van de sporen in augustus 2022, kon doorgaan. Met de genomen maatregelen kon de buitendienststelling doorgang vinden, waar ook een prijskaartje aan hangt, maar daarmee is veel erger voorkomen.
• In 2023 is grote zichtbare voortgang geboekt. Het meest in het oog springend is het inhijsen van de kolommen en het onder grote publieke belangstelling plaatsen van de kapdelen. De perronkap is in de zomer 2023 succesvol afgerond. Ook het stationsgebouw en de -toren aan de zuidzijde hebben hun vorm gekregen. In het laatste kwartaal zijn de casco’s van de commerciële voorzieningen en de ruimte voor de bewaakte fietsenstalling overgedragen aan de toekomstige eigenaars. Aansluitend is gestart met de inrichting met als richtpunt de ingebruikname van het nieuwe station eind februari 2024.

Voorbereidende conditionerende werkzaamheden - Contract 5
Deze werkzaamheden, vooral de ontgraving van het Frisopark en de locatie Badweg, zijn in 2022 afgerond. Indertijd is geconcludeerd dat de keuze om deze voorbereidende werkzaamheden separaat en voorafgaande aan Contract 1 uit te voeren, een goede keuze is geweest. Immers, hadden deze werkzaamheden nog deel uitgemaakt van Contract 1, dan had dit onmiddellijk tot ernstige planningsproblemen geleid.

Bus- en taxiplein - Contract 3A

• Tijdens de voorbereidende werkzaamheden voor de aanbesteding van het bus- en taxiplein werd bekend dat de concessiehouder met langere en ook andere bussen gaat rijden dan tot op heden bekend was: 21 meter in plaats van 18 meter in het ontwerp van mei 2016. Na een intensieve puzzel is het ontwerp van het busplein en aansluitende infrastructuur hierop in zeer korte tijd aangepast.
• De werkzaamheden aan het busplein zijn, na een één op één gunning, in de tweede helft van 2023 gestart en ondanks de slechte weersomstandigheden net voor kerst zover gevorderd dat de ingebruikname eind februari 2024 gehaald wordt.

P&R-garage - Contract 3B

• Vanwege de ongunstige marktomstandigheden eind 2022 en om de budgettaire ruimte in te zetten voor Contract 1, is de bouw van de P&R-garage doorgeschoven. De oplevering is nu voorzien per eind 2025.
• Daarnaast vroegen Contract 1 en 3A zoveel aandacht dat de werkzaamheden voor Contract 3B naar voren zijn geschoven. In de loop van 2023 zijn de eisen voor de P&R-garage verder uitgewerkt, onder andere is de gebouwhoogte vanwege een verkeerde interpretatie van het bestemmingsplan met één laag gereduceerd (5 lagen in plaats van 6) en is rekening gehouden met de mogelijkheid om een sprinklerinstallatie aan te brengen. De wijziging is eind 2023 in procedure gebracht.
• Harde datum voor de realisatie van de P&R-garage is 31 december 2025. Op dat moment verloopt de geldigheidstermijn voor de ontheffing wet Natuurbescherming voor het project. De verwachting is dat als gevolg van de stikstofproblematiek het krijgen van een nieuwe ontheffing moeizaam verloopt of niet lukt. De geactualiseerde planning voorziet in de ingebruikname van de garage in de loop van december 2025.

Openbare ruimte - Contract 4

• In 2023 is gewerkt aan het ontwerp. In overleg met de projectontwikkelaar ENKA is het ontwerp van de zogenaamde Noordstrook (deel van het ENKA-project) overgenomen. Dat maakte het mogelijk om het aanliggende spoorzone deel en de Dr. Hartogsweg (een witte vlek) in een ontwerp te integreren. Voor het ontwerp is een eerste financiële raming gemaakt. Dit is de basis voor de nadere detaillering. Afronding is voorzien begin 2024. Aansluitend wordt het in verschillende percelen op de markt gezet.
• De openbare ruimte/groenaanleg wordt (afgestemd op het plantseizoen) gefaseerd aangelegd vanaf voorjaar 2024 tot en met maart 2026. Daarmee wordt dan het project OV-knoop afgerond.

Financiën

Projectbudget en dekking
Het projectbudget Spoorzone Ede (Westelijke Spoorzone en OV-knoop) wordt gedekt door bijdragen van het ministerie Infrastructuur en Waterstaat, provincie Gelderland en de gemeente Ede. Het project wordt geconfronteerd met financiële tegenvallers door stijgende prijzen als gevolg van covid, de oorlog in Oekraïne en de compenserende maatregelen door het aantreffen van de zandhagedis. Tot op heden lukte het om de stijgingen op te vangen binnen het beschikbare projectbudget voor het station (Contract 1). Naar de huidige inzichten van de te verwachten omvang van de gestegen prijzen zal het projectbudget onvoldoende zijn om de OV-knoop in de loop van 2025 af te ronden.

Als beheersmaatregel is er in november 2022 voor gekozen de bouw van de P&R-garage (Contract 3) voorlopig uit te stellen en dit deel van het projectbudget in te zetten voor de realisatie van het station. Daarmee is voorkomen dat de afronding van het station, realisatie langzaam-verkeer-viaduct Sysselt en bus- en taxiplein in gevaar kwamen.

Met de financiers zijn vanaf begin 2023 gesprekken gevoerd om aanvullende financiering te krijgen en daarmee te voorkomen dat er een budgettair tekort ontstaat bij de (af)bouw van het stationsgebouw, de realisatie van P&R-garage en inrichting van de openbare ruimte. In het laatste kwartaal werd duidelijk dat de regio Foodvalley en de provincie Gelderland bereid zijn om een bijdrage te leveren. Verwacht wordt dat in Q1 2024 meer duidelijkheid komt over de aanvulling vanuit het ministerie van Infrastructuur en Waterstaat. Dit alles maakt deel uit van de kredietaanvraag van € 24,4 miljoen voor de OV-knoop die eind 2023 in procedure is gebracht.

Risico's
Het risicodossier wordt periodiek geactualiseerd. Om sturing te krijgen op de risico’s zijn afspraken gemaakt hoe om te gaan met een nieuw risico, de waardering en benoemen en actualiseren van de beheersmaatregelen. De beheersmaatregelen zijn gedefinieerd en worden uitgevoerd. Het effect hiervan wordt frequent besproken. Binnen het projectbudget is een bedrag gereserveerd voor de risico’s in het risicodossier. Dat bedrag is in de loop van 2023 aangewend. Het risicobudget maakt deel uit van de kredietaanvraag voor de OV-knoop.