Preventieve ondersteuning

Maatschappelijke ondersteuning
Met onze structurele investering in de sociale basis en preventie intensiveren en verbreden we deze beweging naar de voorkant. Hiermee willen we gezondheid en vitaliteit van inwoners vergroten en de groeiende vraag naar zorg dempen. We voerden met onze partners een breed pakket van op dit doelgerichte aanpakken uit en startten met de opzet van een aantal nieuwe initiatieven. Tegelijkertijd constateerden we een toenemende vraag bij inwoners en zorgaanbieders naar de voorliggende voorzieningen. Ook kregen we te maken met de komst van de nieuwe Brede SPUK, die nieuwe verplichtingen oplegde. Daarom herijkten we het pakket aan interventies en verstevigden de beweging naar preventie verder.
Het actieprogramma sociale basis 2020-2023 liep af. Met het actieprogramma versterkten we de sociale basis, onder meer door vrijwilligerswerk en mantelzorg te ondersteunen en te stimuleren. Partners in de sociale basis, formeel en informeel, weten elkaar steeds beter te vinden. Het Edes Netwerk Vrijwillige Ondersteuning (ENVO), dat de vrijwillige organisaties, bewonersinitiatieven en formele partners in Ede met elkaar verbindt, is hier een mooi voorbeeld van.

In 2022 kregen we te maken met energiearmoede en toenemende druk op de bestaanszekerheid. Het thema bestaanszekerheid bleef het afgelopen jaar actueel. Vrijwilligers en betrokken partnerorganisaties bleven zich inzetten om inwoners te ondersteunen. Als gemeente ondersteunden we dit onder andere vanuit het Edese Noodfonds Bestaanszekerheid.

Onze maatschappelijke partners worstelden met hogere lasten, soms door hogere lonen of door het wegvallen van fondsen. Als gemeente werkten we samen aan passende oplossingen om de sociale infrastructuur overeind te houden.

Door dubbele vergrijzing en oplopende personeelstekorten doen we steeds vaker een beroep op vrijwilligers en mantelzorgers. We zien dat steeds meer mantelzorgers zorg met werk combineren. We krijgen vaker signalen over de grenzen van vrijwilligers en mantelzorgers. We spelen hier op in door meer rekening te houden met de wensen van vrijwilligers, de impact van vrijwilligerswerk zichtbaar te maken en door vrijwilligers te waarderen.
Doordat ouderen steeds langer thuis wonen, is meer ondersteuning in de eigen omgeving nodig. Dit vraagt veel van onze partners en vrijwilligers. Organisaties weten elkaar beter te vinden, werken meer samen en passen hun werkwijzen aan.

De mentale gezondheid van inwoners vraagt aandacht. Maatschappelijke organisaties zien regelmatig eenzame inwoners, ouderen maar ook jongeren. We blijven zoeken naar manieren om deze jongeren te bereiken en te ondersteunen.

Inclusie
Inclusie komt steeds vaker op de agenda. Landelijk spelen vluchtelingenopvang, protesten tegen racisme of excuses over ons slavernijverleden. Gemeentelijk waren positieve ontwikkelingen zichtbaar, zoals de ondertekening van het Regenboogconvenant en het verbeteren van de toegankelijkheid in de natuur voor recreanten met een beperking. Er zijn ook terreinen die aandacht behoeven: jongeren aangesloten bij Duurzaam Netwerk Ede confronteerden ons met knelpunten bij arbeids- en stagediscriminatie. Ook de toegankelijkheid van (sport)voorzieningen is niet overal voldoende. De ambivalentie over de beleving van ontwikkelingen blijkt uit de reactie op Ede-Pride: zowel applaus als weerstand. Voor ons als gemeente een signaal. De maatschappelijk dialoog die we voor ogen hebben kan daaraan bijdragen.

Buurt- wijk en dorpshuizen
Rond de nieuwbouw van multifunctioneel dorpshuis Otterlo is het definitief ontwerp afgerond, de exploitatiebegroting opgesteld en de samenwerkingsovereenkomst getekend. Hiermee zijn belangrijke stappen gezet in de realisatie van deze nieuwe accommodatie inclusief sportzaal.

Asielzoekers en Oekraïense ontheemden
Door de gestegen toestroom van asielzoekers en Oekraïens e ontheemden is de vraag naar opvang sterk gestegen. Samen met de Gelderse gemeenten in de regio FoodValley is besloten om - in de geest van de concept Spreidingswet - medewerking te blijven verlenen en om te werken aan de uitdagingen die we met de provincie delen.

Onderwijsondersteuning
Het voorkomen van onderwijsachterstand is een doorlopend aandachtspunt. We beschikken over gratis VVE-peuteropvang voor ouders zonder kinderopvangtoeslag, we werken aan inclusievere peuteropvang, er is extra begeleiding op de groep, we financieren de opleiding voor medewerkers om de kwaliteit te verhogen. Kortom, volop acties, maar we hebben het beoogde bereik van 85% nog niet behaald. In 2023 bleek uit onderzoek dat er op een aantal locaties wachtlijsten zijn; tekorten op de arbeidsmarkt spelen hierin mee.

Ten aanzien van de klusklassen zien we dat er in 2023 minder aanvragen zijn ingediend, ondanks dat we scholen er regelmatig op attendeerden. In 2023 hebben de CNS Triangel en SMDB De Bron de klusklas aangeboden. Klusklassen zijn een aanvullend aanbod voor kinderen en dat vergt extra organisatie van een school. Momenteel gaat alle inzet van scholen naar een zo sterk mogelijk basisaanbod.

In 2023 zijn alle schoolpilots met de partners geëvalueerd. Hieruit bleek dat het grootste effect wordt gezien bij de scholen voor het speciaal (basis) onderwijs. Deze kinderen hebben het meeste belang bij extra aandacht. Samen met de scholen, CJG, samenwerkingsverband passend onderwijs en zorgpartners wordt uitgewerkt hoe we de ervaringen kunnen vertalen naar duurzame investeringen. Dit vergt maatwerk per school. Binnen het Voortgezet Onderwijs zien we dat er vooral behoefte is aan extra jongerenwerk en schoolmaatschappelijk werk. Dit wordt gecontinueerd.

De NPO middelen (Nationaal Programma Onderwijs) worden daar ingezet waar de behoefte het grootst is. In Ede is dat vooral extra schoolmaatschappelijk werk en investering in het sociaal emotionele welzijn van kinderen en jongeren. De middelen kunnen worden ingezet tot de zomer van 2025.

Gezondheidsondersteuning
In 2023 is gewerkt aan Het Integraal Zorgakkoord (IZA) om de zorg voor de toekomst goed, toegankelijk en betaalbaar te houden. Er is een Regiobeeld (feiten en cijfers zorg en welzijn) en een Regioplan (Gelderse Vallei 2023-2027) opgesteld. De netwerken Vallei Vitaal, Vallei Vitaal & Gezond en Preventie Coalitie zijn samengesmolten in het nieuwe regionale netwerk Vitale Gelderse Vallei. Ede heeft in 2023 € 900.000 ontvangen van VWS voor het voorkomen van zorg, gezondheid en preventie.
Het ministerie van Volksgezondheid, Welzijn en Sport (VWS), de VNG, Zorgverzekeraars Nederland en GGD GHOR Nederland sloten het Gezond en Actief Leven Akkoord (GALA). Het vormt de basis voor gerichte aanpakken op wijk-, lokaal- en regionaal niveau wat betreft preventie, gezondheid en de sociale basis. Het akkoord is financieel vertaald in een Brede SPUK Sociaal Domein, waar diverse bestaande en nieuwe subsidiestromen op het gebied van preventie, gezondheid en sociale basis samenkomen. Ons ingediende integrale plan werd goedgekeurd door VWS.

Op verzoek van VWS voerde het RIVM onderzoek uit naar de resultaten van het Nationaal Preventie Akkoord. De landelijke doelen zijn niet behaald:

• Het aantal 18+-ers met overgewicht is niet gedaald
• Het aantal rokers is niet gedaald.
• Het aantal 18-plussers dat de ervaren gezondheid als (zeer) goed beoordeelt, is gedaald.

Het RIVM doet suggesties zoals

• Het verhogen van prijzen.
• Het minder goed beschikbaar maken van alcoholische dranken en ongezonde voeding en
• het beperken van reclame.

VWS wil de gezonde keuze gemakkelijker maken en mensen hierbij helpen. Daarnaast wordt er gepleit voor structurele financiering voor preventie om zo maatregelen te treffen. Dit ligt in lijn met het Edese beleid in de ‘Beweging naar de voorkant’, Kansrijk Opgroeien en de opgave Gezondheid & Vitaliteit.