Balans en toelichting

Eigen vermogen
Het eigen vermogen bestaat uit de algemene reserve, bestemmingsreserves en het resultaat.

Gedetailleerde informatie van de verschillende algemene en bestemmingsreserves als ook de detaillering van de toevoegingen en onttrekkingen zijn weergegeven in het overzicht van reserves (bijlage 1; stand exclusief resultaatbestemming) en in de programmaverantwoording (hoofdstuk 1).

Algemene reserves
De algemene reserve is bedoeld als buffer voor tegenvallers. Het betreft de vrij aanwendbare middelen die de gemeente inzet wanneer zich onvoorziene financiële risico’s voordoen. De algemene reserve maakt onderdeel uit van de weerstandscapaciteit. Het totale overzicht van de weerstandscapaciteit is opgenomen in de paragraaf 3.1 Weerstandsvermogen en risicobeheersing.
De resultaatbestemming vanuit de jaarrekening 2022 heeft de boekwaarde per 1 januari 2023 van de algemene reserves gemuteerd van € 76,5 miljoen naar € 81,1 miljoen. Lopende het boekjaar 2023 is de boekwaarde per saldo verder toegenomen tot een bedrag van € 88,8 miljoen per 31 december 2023. De toevoegingen bedragen € 30,7 miljoen, waarvan € 0,3 miljoen betrekking heeft op rentetoevoeging. Voor een bedrag van € 23,0 miljoen is aan de algemene reserves onttrokken conform de begroting en ingezet voor dekking van de exploitatie.

Bestemmingsreserves
Bestemmingsreserves zijn reserves waar de gemeenteraad een specifieke bestemming aan heeft gegeven. De toevoegingen en onttrekkingen zijn geoorloofd voor zover de raad hiertoe heeft besloten. Onttrekkingen aan bestemmingsreserves zijn uitsluitend toegestaan wanneer dit past binnen het specifieke doel van de reserve.
De toevoeging van de resultaatbestemming vanuit de jaarrekening 2022 bedraagt € 10,6 miljoen. In 2023 is voor een bedrag van € 26,5 aan de reserves toegevoegd (waarvan € 0,6 miljoen betrekking heeft op rente) en voor € 31,1 miljoen onttrokken (waarvan € 2,0 miljoen als dekking voor kapitaallasten activa). Dit heeft geresulteerd in een boekwaarde per 31 december 2023 van de bestemmingsreserves ad € 84,8 miljoen.

De grootste vermeerderingen van de bestemmingsreserves zijn:

• Reserve Bedrijfsmiddelen personeel   Programma 8   € 4,7 miljoen
• Reserve Fonds Woningbouw   Programma 5   € 3,0 miljoen
• Reserve BTW-compensatiefonds   Programma 5, 7 en 8   € 3,0 miljoen
• Reserve Bedrijfsmiddelen automatisering   Programma 8   € 2,8 miljoen
• Reserve Opvang beschermd wonen   Programma 3   € 2,3 miljoen
• Reserve Bedrijfsmiddelen huisvesting   Programma 8   € 1,9 miljoen
• Reserve Arbeidsmarkt Regio Foodvalley   Programma 3   € 1,6 miljoen
• Reserve De Ginkel   Programma 5   € 1,6 miljoen

De grootste verminderingen van de bestemmingsreserves zijn:

• Reserve Cofinanciering Edese opgaven   Programma 4 en 5   € 5,5 miljoen
• Reserve Bedrijfsmiddelen personeel   Programma 8   € 5,2 miljoen
• Reserve Overlopende verplichtingen   Programma 2, 3, 5, 6 en 8   € 2,9 miljoen
• Reserve Opvang beschermd wonen   Programma 3   € 2,5 miljoen
• Reserve BTW-compensatiefonds   Programma 8   € 2,4 miljoen
• Reserve Arbeidsmarkt Regio Foodvalley   Programma 3   € 1,9 miljoen

Gerealiseerd resultaat
Het verschil tussen de baten en de lasten van de producten c.q. de programma’s is het gerealiseerde resultaat. Het resultaat wordt gespecificeerd en nader toegelicht in hoofdstuk 3 Financiën.
 
Voorzieningen
Voorzieningen worden gevormd voor verplichtingen en verliezen waarvan de omvang op de balansdatum onzeker is, doch redelijkerwijs is in te schatten, ter egalisatie van de kosten om tot een gelijkmatige verdeling van kosten over een aantal begrotingsjaren te komen en/of voor de bijdragen aan toekomstige vervangingsinvesteringen.

Over heel 2023 gezien zijn de voorzieningen per saldo afgenomen met € 1,8 miljoen. De correctie van de begin boekwaarde is een gevolg van een categoriewijziging van de voorziening afval (bijdrage vervangingsinvestering wordt egalisatie van kosten). De toevoegingen ad € 7,7 miljoen hebben betrekking op de inflatierente ad € 0,5 miljoen van de voorziening Vervangingsinvesteringen riolering en de in de exploitatiebegroting opgenomen dotaties voor € 7,2 miljoen (waaronder voorziening Vervangingsinvesteringen riolering € 3,2 miljoen en voorziening Groot onderhoud gemeentelijke Vastgoedportefeuille € 3,8 miljoen). De totale aanwending van de voorzieningen ad € 8,4 miljoen bestaat voor het merendeel uit bijdragen in de investeringen voor het product rioolaanleg en –beheer (€ 6,1 miljoen, zie ook programma 7) en voor groot onderhoud van de gemeentelijke Vastgoedportefeuille (€ 1,5 miljoen, zie ook programma 8). Het merendeel van de vrijval ad € 1,2 miljoen is het gevolg van herrekeningen van de voorziening Verlofsparen € 0,6 miljoen en de voorziening Wethouderspensioenen/-uitkeringen € 0,5 miljoen. In bijlage 3 is gedetailleerde informatie van de voorzieningen weergegeven.
 
Vaste schulden met een rentetypische looptijd ≥ 1 jaar
In de volgende tabel zijn de vaste schulden met een looptijd van één jaar of langer, inclusief het verloop gedurende het boekjaar, opgenomen.

Onderhandse leningen van binnenlandse banken
In 2023 is de onderhandse, fixe lening bij de BNG Bank NV ad € 30 miljoen afgelost. Als herfinanciering zijn er drie leningen aangetrokken, eveneens bij de BNG, met een looptijd van 5, 7 en 10 jaar. Naast de genoemde, normale aflossingen zijn er andere reguliere aflossingen gedaan tot een bedrag van € 8,7 miljoen waardoor het totale aflossingsbedrag uitkomt op € 38,7 miljoen.
De onderhandse leningen van binnenlandse banken zijn op een gedetailleerd niveau weergegeven in bijlage 8 van deze jaarrekening. De rentelast voor deze leningen bedraagt € 3,5 miljoen.

Door derden belegde gelden
Het saldo per 31 december 2023 wordt gevormd door de ontvangen gelden van derden voor het fonds (verleende) spaarhypotheken. Voor twee spaarhypotheken kwam de bijbehorende kapitaalverzekering tot uitkering waarmee de spaarhypotheken op het einde van de looptijd zijn afgelost, hetgeen een vermindering geeft op de door derden belegde gelden van € 0,1 miljoen.

Waarborgsommen
Op grondaankopen worden (voornamelijk) door de afdeling Grondzaken waarborgsommen ingehouden die dienen als garantie voor de oplevering van de onderhavige aankopen. In het verslagjaar zijn waarborgsommen gefactureerd aan diverse bedrijven voor de aankoop van bouwkavels op het Prins Maurits kazerneterrein in Ede, de verkoop van bouwterreinen locatie Smachtenburg in Harskamp en op basis van het anterieur contract Wethoudersbuurt in Ede. Aan enkele particulieren zijn waarborgsommen in rekening gebracht voor de toekomstige verkoop van bouwterreinen en/of het gebruik van tuinen op diverse locaties in de gemeente.