Balans en toelichting

Onder de vlottende activa worden afzonderlijk opgenomen de voorraden, de uitzettingen met een rentetypische looptijd korter dan één jaar, de liquide middelen en de overlopende activa.

Voorraden
De voorraden bestaan uit grondexploitaties, aanwezige materialen en handelsgoederen. Onder de tabel zijn de onderdelen nader toegelicht. Verder is hier een toelichting gegeven op de geraamde kosten, opbrengsten en het verwachte eindresultaat van de bouwgronden in exploitatie.

Onderhanden werk, waaronder bouwgronden in exploitatie
Het saldo op 31 december 2023 van de balanspost onderhanden werk bedraagt € 86,4 miljoen en bestaat in zijn geheel uit bouwgronden in exploitatie.
Gedurende het verslagjaar is in bouwgronden in exploitatie voor € 24,2 miljoen geïnvesteerd. De toerekening van rente in 2023 over de beginboekwaarde bedraagt € 1,4 miljoen. Zowel de investeringen als de toerekening van rente worden als vermeerderingen op de boekwaarde meegenomen en bedragen in totaal € 25,6 miljoen. De belangrijkste vermeerderingen zijn: het opboeken van voornamelijk exploitatiekosten voor de Kazerneterreinen Maurits Noord/ Elias Beeckman/Simon Stevin (woonrijp maken, buiten plan en planbegeleiding) van totaal € 10,5 miljoen, Kazerneterrein Maurits WFC (bouwrijp maken, buiten plan en planbegeleiding) € 6,5 miljoen en Kernhem Vlek B West (bouw- en woonrijp maken) € 4,7 miljoen.
De verminderingen van de bouwgronden in exploitatie bedragen totaal € 18,6 miljoen. Dit betreft voornamelijk de verkoop van bouwkavels gebied Kernhem Vlek B West € 6,0 miljoen, kazerneterreinen Maurits Noord/ Elias Beeckman/Simon Stevin € 7,1 miljoen, Smachtenburgerweg te Harskamp € 3,2 miljoen en Kazerneterrein Maurits WFC van € 2,1 miljoen.
Voor een uitgebreide toelichting op de inkomsten en uitgaven van de diverse projecten in plan- en realisatiefase wordt verwezen naar het MPG 2024 dat tegelijkertijd met deze jaarrekening is aangeboden aan de gemeenteraad. Het resumerende resultaat is in onderstaande tabel in beeld gebracht.

Gereed product en handelsgoederen
De balanspost gereed product en handelsgoederen omvat per 31 december 2023 alleen de op voorraad liggende magazijngoederen. Gedurende het jaar is deze voorraad gemuteerd door inkopen en afgiften van magazijngoederen.

Voorziening voor verliesgevende grondexploitaties
De paragraaf grondbeleid (hoofdstuk 3.8) van deze jaarrekening geeft een nadere toelichting op de ontwikkeling van de voorziening in aanloop naar de vaststelling van de verliesgevende grondexploitaties bij het MPG. De voorziening voor verliesgevende grondexploitaties ten behoeve van de afdeling Grondzaken is dienovereenkomstig gemuteerd. De toevoeging aan de voorziening voor inflatiecorrectie (rente, kosten en opbrengsten) bedraagt € 0,9 miljoen. Vanwege ongunstige ontwikkeling van lopende verliesgevende grondexploitaties is over het boekjaar 2023 verder € 8,3 miljoen toegevoegd, namelijk voor programma 4 (Economie en Mobiliteit) € 7,1 miljoen en voor programma 5 (Ruimtelijke Ontwikkeling) € 1,2 miljoen.

Uitzettingen met een rentetypische looptijd < 1 jaar
In onderstaande tabel zijn de kortlopende uitzettingen weergegeven volgens de voorgeschreven onderverdeling naar vorderingen op openbare lichamen, rekening-courant verhouding (schatkistbankieren) met het Rijk en overige vorderingen. De posten zijn onder de tabel afzonderlijk toegelicht, waarbij de overige vorderingen nog verder zijn gespecificeerd.

Vorderingen op openbare lichamen
Het saldo van deze vorderingen op de balans per 31 december 2023 bedraagt € 2,0 miljoen, voor het merendeel op gemeenten. De toelichting op de voortgang en de invordering van deze vorderingen is meegenomen bij het onderdeel overige vorderingen.

Uitzettingen in ’s Rijks schatkist met een rentetypische looptijd < 1 jaar
De gemeente is op grond van de Wet financiering decentrale overheden verplicht tot deelname aan het schatkistbankieren. Voor de gemeente betekent schatkistbankieren dat zij al haar overtollige middelen aanhoudt in de schatkist bij het ministerie van Financiën (zie ook hoofdstuk 3.4 paragraaf Financieringen). Op 31 december 2023 heeft de gemeente voor € 24,5 miljoen aan overtollige liquide middelen uitstaan op 's Rijks schatkistrekening.
Het drempelbedrag is het maximale bedrag dat de gemeente over een heel kwartaal gezien gemiddeld op dagbasis buiten de schatkist mag houden. Door middel van een berekening dient aangegeven te worden of aan deze regel is voldaan. Uit onderstaande tabel blijkt dat er geen sprake is geweest van overschrijding van het drempelbedrag.

Overige vorderingen
De overige vorderingen worden onderscheiden in:

• Belastingdebiteuren (zoals opgelegde belastingkohieren WOZ en afvalstoffenheffing)
• Debiteuren Sociaal Domein
• Overige debiteuren (zoals detacheringen en verkoop van onroerend goed).

Het saldo van de overige vorderingen bedraagt per 31 december 2023 € 5,9 miljoen. Aan vorderingen op openbare lichamen staat zoals hiervoor genoemd eind 2023 € 1,9 miljoen open. Dit geeft op balansdatum 31 december 2023 een totale openstand van de vorderingen voor € 7,8 miljoen. Deze totale openstand is in onderstaande tabellen verwerkt.

Toelichting per categorie op het overzicht overige vorderingen:

Belastingdebiteuren

Belastingdebiteuren hebben de mogelijkheid hun vorderingen in termijnen te voldoen en/of te laten incasseren, dit in tegenstelling tot de reguliere debiteuren. Uit de tabel blijkt dat het grootste gedeelte van de openstand betrekking heeft op het belastingjaar 2023. Ten opzichte van het jaar 2022 is de totale openstand met bijna € 0,2 miljoen toegenomen tot een saldo van bijna € 3,2 miljoen eind boekjaar 2023.
Oudere vorderingen, deze staan langer dan een jaar open, worden voorzien. Dit wil zeggen dat er tot aan het bedrag van de betreffende vorderingen een zogeheten voorziening dubieuze belastingdebiteuren wordt aangehouden. Het saldo van de voorziening voor de belastingdebiteuren bedraagt per 31 december 2023 € 176.000 en is daarmee ten opzichte van 31 december 2022 toegenomen met € 23.000.
 
Debiteuren Sociaal Domein

Ten opzichte van vorig jaar is het openstaande saldo van de debiteuren Sociaal domein met € 0,2 miljoen gedaald. Deze daling heeft voornamelijk betrekking op afbetalingen van schulden van debiteuren Sociaal Domein die vallen in de categorie terugvordering/fraude. Het debiteurenbestand is in 2023 verder opgeschoond. Schulden die te oud zijn, waarbij een regeling getroffen is of omdat de persoon in kwestie in de schuldsanering is beland, zijn buiten invordering gesteld. Het economische risico van de debiteuren Sociaal Domein ligt bij de gemeente en is bepaald op gemiddeld 45% (gelijk aan voorgaande jaren). Voor dit risico is een voorziening dubieuze debiteuren Sociaal Domein gevormd. De voorziening is opgebouwd op debiteurenniveau. Door deze benadering zijn de schulden van de debiteuren met een hoog risico voorzien. Einde 2023 heeft de voorziening dubieuze debiteuren Sociaal Domein een saldo van € 2,0 miljoen.

Overige debiteuren
Voor de overige debiteuren is het gebruikelijk vier jaren inzichtelijk te maken. In de tabel zijn de openstanden voor de jaren 2020 tot en met 2023 weergegeven. De openstand voor rekeningjaar 2023 bedraagt in totaal € 3,2 miljoen (2022 € 3,6 miljoen), namelijk vorderingen van publiekrechtelijke aard € 0,2 miljoen (2022: eveneens € 0,2 miljoen) en vorderingen van privaatrechtelijke aard € 3,0 miljoen (2022: € 3,4 miljoen). Voor dubieuze vorderingen is een voorziening gevormd. Het saldo van de voorziening op 31 december 2023 bedraagt € 0,4 miljoen (2022: € 0,3 miljoen).

Het openstaande saldo aan het einde van het boekjaar 2023 is ten opzichte van 2022 € 0,2 miljoen lager. In december 2023 bepalen voornamelijk de sterk verminderde grondtransacties, de teruglopende subsidiëring van de Regiodeal Foodvalley door de provincies Gelderland en Utrecht, de toekenningsbeschikking Startbouwimpuls van het ministerie van BZK en de declaratie bij het Centraal Bureau COA in de kosten van opvang asielzoekers aan de Galvanistraat te Ede de lagere stand van het openstaande saldo.
Begin maart 2024 is in totaal € 1,7 miljoen ontvangen voor de op 31 december 2023 openstaande vorderingen.

Voorziening dubieuze vorderingen
Voor elk van de categorieën overige vorderingen (belastingdebiteuren, debiteuren Sociaal Domein en de overige debiteuren) is de voorziening dubieuze vorderingen ingericht wanneer de vordering als niet meer volwaardig of dubieus aangemerkt wordt. Op grond van het Besluit Begroting en Verantwoording gemeenten (BBV) wordt de voorziening in mindering gebracht op de balanspost overige vorderingen. De vorderingen krediethypotheken binnen de categorie debiteuren Sociaal Domein worden echter verantwoord op het balansonderdeel financiële vaste activa. Wanneer er voor de vorderingen krediethypotheken een voorziening is ingericht dan wordt deze niet in mindering gebracht op het balansonderdeel overige vorderingen maar op het balansonderdeel financiële vaste activa.
Samenvattend kan gesteld worden dat de totale voorziening dubieuze vorderingen (inclusief de voorziening voor het onderdeel krediethypotheken) gedurende 2023 met € 116.000 is toegenomen tot een bedrag van € 2,6 miljoen op 31 december 2023. De toename is inherent aan de kleine toename van het aantal oude, bij de jaarrekening 2023 als dubieus aangemerkte, overige vorderingen. Onderscheiden naar de afzonderlijke categorieën overige vorderingen wordt de toename ad € 116.000 verklaard door:

• Belastingdebiteuren: een toename van € 23.000 (van € 153.000 naar € 176.000).
• Debiteuren Sociaal Domein: per saldo een afname van € 46.000 (van € 2,1 naar € 2,0 miljoen), waarin een afname met € 29.000 (van € 29.000 naar € nihil) voor het onderdeel krediethypotheken.
• Overige debiteuren: een toename van € 139.000 (van € 278.000 naar € 417.000).

Liquide middelen
Onder liquide middelen vallen de contante geldmiddelen in de kas en de bankgelden (lees banktegoeden) van de gemeente.

 
Overlopende activa
Onder het balansonderdeel overlopende activa zijn afzonderlijk opgenomen de van Europese en Nederlandse overheidslichamen nog te ontvangen voorschotbedragen die ontstaan door voorfinanciering op uitkeringen met een specifiek bestedingsdoel, de overige nog te ontvangen bedragen en de vooruitbetaalde bedragen die ten laste van volgende begrotingsjaren komen.

Van Europese en Nederlandse overheidslichamen nog te ontvangen voorschotbedragen die ontstaan door voorfinanciering op uitkeringen met een specifiek bestedingsdoel
De gemeente heeft alleen van het Rijk en overige Nederlandse overheidslichamen voorfinancieringen ontvangen. Het verloop hiervan is per uitkering met een specifiek bestedingsdoel in onderstaande tabel weergegeven.

Overige nog te ontvangen bedragen
Het saldo van de nog te ontvangen bedragen voor een bedrag van € 36,9 miljoen wordt gevormd door: van de belastingdienst te ontvangen aangifte BTW-compensatiefonds € 28,8 miljoen (2022: € 18,3 miljoen), de nog te ontvangen afvalstoffenheffing (in verband met diftar) € 2,1 miljoen en de nog te ontvangen rente leningen ug
€ 0,7 miljoen. In de alinea hiervoor genoemde saldo ad € 36,9 miljoen van de categorie overige nog te ontvangen bedragen is voor een bedrag van -/- € 137.000 aan vooruit ontvangen vorderingen faciliterend grondbeleid verwerkt, bestaande uit 23 verschillende projecten. Voor 18 projecten is er sprake van een anterieure overeenkomst waardoor deze als 'verhaalbare kosten' aangemerkt kunnen worden; in totaal een bedrag van -/- € 235.000. Dit zijn de zogeheten verhaalbare kosten die op basis van een overeenkomst op derden verhaald kunnen worden. Voor de overige 5 projecten is de overeenkomst nog in bewerking, terwijl er wel sprake van verhaal is. Hier is dus sprake van 'nog te verrekenen kosten' voor in totaal € 98.000.

Vooruitbetaalde bedragen
Voor de dienstverlening 2024 en volgende jaren zijn reeds voorschotten betaald, onder andere voor het product beheer openbare ruimten voor afvalinzameling € 1,0 miljoen, product overhead eveneens € 1,0 miljoen aan licenties- en servicekosten en voor het product onderwijs aan huisvesting noodlokalen € 0,8 miljoen.